Oliver được biết đến là con vượn giống người nhất trong lịch sử với khả năng đứng thẳng, đi bằng hai chân và tư duy logic.
Oliver được gọi là “người vượn” vì nó có các đặc điểm rất khác với những loài vượn hay linh trưởng khác. Trong khi nhiều loài vượn có thể thể hiện những hành vi giống người khi được huấn luyện, Oliver có những hành động lẫn hình dáng tương đồng với con người một cách tự nhiên. Vì thế, Oliver thực sự là một cá thể ngoại lệ trong loài vượn và mọi người thường không biết phân loại nó như thế nào.
Trên thực tế, đã có một số tuyên bố y khoa cho rằng Oliver sở hữu 47 nhiễm sắc thể, nhiều hơn một nhiễm sắc thể so với con người và ít hơn một so với loài vượn.
Oliver có nhiều đặc điểm giống người như khả năng đi đứng bằng hai chân, biết hút thuốc hay tự pha chế đồ uống. Ảnh: Wikimedia Commons.
Ngoài cấu trúc gene, Oliver sở hữu những đặc điểm trên khuôn mặt giống người và có đôi mắt sáng hơn nhiều so với loài vượn. Oliver cũng bị hói đầu và tiếng kêu nhẹ nhàng khiến nó trông giống như một người đàn ông.
Nếu ngoại hình và âm thanh còn chưa đủ, ngay cả hành vi của Oliver cũng có những điểm tương đồng với người. Ví dụ, Oliver bẩm sinh đi bằng hai chân và hoàn toàn thoải mái, uyển chuyển với dáng vẻ này. Rất nhiều con vượn giờ đây có thể đi bằng hai chi sau nếu được huấn luyện nhưng dáng đi tự nhiên của chúng vẫn là bằng 4 chân.
Oliver được cho là sinh ra vào cuối những năm 1950, khoảng năm 1957. Vào thời điểm được hai chuyên gia huấn luyện thú người Mỹ Frank và Janet Berger mua lại, Oliver vẫn là con non và đã có những đặc điểm độc đáo kể trên.
Oliver có nguồn gốc là động vật hoang dã và bị bắt từ những cánh rừng của Congo. Những đặc điểm và hành vi khác thường của Oliver khiến Frank và Janet Berger tin rằng nó không phải vượn bình thường mà là con lai giữa người và vượn. Theo lời kể và các bức ảnh cũ, Oliver có khuôn mặt nhỏ và phẳng hơn so với những con vượn cùng tuổi khác.
Oliver cũng được cho là thích bầu bạn với con người hơn là loài vượn. Janet Berger thậm chí còn nói rằng Oliver bị cuốn hút bởi phụ nữ hơn những con vượn cái.
Frank và Janet Berger là những nhà huấn luyện thú nổi tiếng, thường xuyên biểu diễn trong chương trình Ed Sullivan Show ăn khách của Mỹ. Nhờ đi theo Frank và Janet, Oliver cũng bắt đầu xuất hiện thường xuyên trong chương trình này hơn, qua đó, sự tò mò của công chúng đối với Oliver càng tăng lên.
Nhà Berger sở hữu và huấn luyện nhiều con vượn khác, nhưng theo cặp đôi này, Oliver bị nhóm vượn xa lánh vì tính cách và ngoại hình độc đáo của nó. Tuy nhiên, Oliver dường như vẫn cảm thấy ổn khi không được xem như một phần của nhóm.
Trí thông minh và khả năng của Oliver cũng vượt xa những con vượn đồng loại. Oliver vẫn thường giúp người huấn luyện xử lý các con vượn khác, đôi khi cho chúng ăn.
Một dấu hiệu quan trọng nữa cho thấy Oliver có trí thông minh gần giống người là khả năng sử dụng công cụ và máy móc đơn giản. Nó biết di chuyển vật nặng bằng cách đẩy chúng đi bằng xe cút kít.
Khi Oliver lớn lên, trí thông minh và hành vi giống người của Oliver càng phát triển thêm. Ví dụ, Oliver có thói quen uống cà phê sáng giống con người. Hơn nữa, nó còn thường xuyên uống cocktail vào buổi tối, biết cách pha chế đồ uống theo sở thích của riêng mình.
Khả năng tư duy logic của Oliver cũng phát triển theo thời gian khi nó có thể ra quyết định tùy thuộc vào tình huống cụ thể.
Các nhà khoa học cho rằng những đặc điểm giống người của Oliver được phát triển nhờ nó dành nhiều thời gian bên con người. Nhưng những gì Oliver làm được thực sự vượt xa khả năng bắt chước thông thường mà loài vượn thể hiện.
Tuy nhiên, trí thông minh, khả năng độc nhất vô nhị và sức mạnh của Oliver lại gây khó khăn cho những người sở hữu nó. Oliver đã được chuyển qua tay nhiều người chủ cho tới năm 1986, khi người ta bán nó cho một phòng thí nghiệm.
Trong khi mọi người tò mò muốn nghiên cứu về các đặc điểm di truyền và thể chất của Oliver thì những hành vi độc đáo đã giúp nó thoát khỏi các cuộc thí nghiệm khắc nghiệt.
Bởi không thể xác định Oliver có thực sự là vượn hay không nên các thí nghiệm thường áp dụng cho loài vượn bình thường không thể dùng với Oliver. Theo các nhà nghiên cứu, mọi thử nghiệm đối với Oliver đều không cho kết quả khả dụng vì đặc điểm khác thường của nó.
Năm 1989, Oliver bị bán một lần nữa, cho một phòng thí nghiệm tên là Buckshire Company. Nơi này không thực hiện bất kỳ thí nghiệm nào đối với Oliver nhưng lại nhốt nó vào một chiếc lồng nhỏ khiến Oliver bị hạn chế đáng kể khả năng vận động. Điều này khiến Oliver mắc chứng teo cơ và viêm khớp.
Oliver phải sống như vậy trong suốt 7 năm. Cuối cùng, vào năm 1996, nó được giải cứu vào chuyển đến trung tâm bảo tồn loài vượn Primarily Primates, nơi Oliver sống đến cuối đời.
Trong thời gian này, Đại học Chicago đã làm một số xét nghiệm với Oliver. Họ phát hiện ra rằng Oliver thực sự là một con vượn chứ không phải loài lai. Nó sở hữu 48 nhiễm sắc thể, không phải 47, giống như mọi con vượn khác. DNA ty thể được phân lập chỉ ra rằng Oliver thuộc lớp vượn Trung Phi, loài được biết đến với nhiều đặc điểm giống người nhất.
Tuy nhiên, Oliver có cấu tạo gene khác biệt đôi chút so với loài vượn thông thường, khiến các đặc điểm con người trở nên nổi trội hơn. Vì thế, Oliver chỉ đơn giản là một cá thể đột biến trong thế giới loài vượn. Thể đột biến như Oliver rất hiếm và có thể không bao giờ xuất hiện trở lại.
Tại trung tâm bảo tồn, Oliver sống tại cùng một cá thể vượn cái tên là Raisin. Lúc này, Oliver gần như mù và rất kém hoạt bát. Vì vậy, nó không thể tương tác với những con vượn trẻ hơn. Cuộc sống của Oliver thường xuyên được chia sẻ trên mạng khi nó tham gia vào các hoạt động giống con người, như vẽ hay dự các bữa tiệc.
Theo những người biết rõ về Oliver ở trung tâm bảo tồn, nó khá hiền lành và dễ gần. Ngày 2/6/2012, Oiver qua đời trong yên bình bên cạnh người bạn Raisin. Nó được hỏa táng và nhân viên khu bảo tồn đã rải tro cốt của Oliver ở đây để tưởng nhớ.
Vũ Hoàng (Theo Historic Mysteries)
