ĐBQH Đặng Bích Ngọc (Hòa Bình): Thời gian qua, để giải quyết khó khăn trong khai thác khoáng sản, nhất là vật liệu san lấp các công trình giao thông trọng điểm, Quốc hội đã cho phép áp dụng cơ chế đặc thù để xử lý vấn đề này. Xin Bộ trưởng cho biết cần luật hóa nội dung này thế nào nhằm đảm bảo yêu cầu quản lý Nhà nước, tạo sự thống nhất, chủ động cho chính quyền địa phương tổ chức thực hiện?
ĐBQH Trần Kim Yến (TP.HCM): Trong bối cảnh thiếu cát sông để thực hiện các dự án, nhất là các dự án đặc biệt quan trọng ở Đồng bằng sông Cửu Long, phương án dùng cát biển để thay thế là một hướng tìm kiếm. Tuy nhiên, việc thay thế có điều kiện khi chưa đáp ứng thì triển khai đại trà là một sự liều lĩnh, đánh cược với môi trường. Nhiều vấn đề đặt ra như hàm lượng muối trong cát biển có ảnh hưởng đến môi trường xung quanh hay không?
Có ý kiến cho rằng việc sử dụng cát biển còn mang mặn vào giữa cánh đồng lũ trũng, nền đất yếu, nhất là tình trạng xâm nhập mặn đang ngày càng phức tạp. Bộ trưởng có giải pháp trước mắt và lâu dài như thế nào để có đủ nguyên vật liệu cho các dự án nhưng không làm ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường, đảm bảo được an ninh nguồn nước?
Trả lời 2 nữ ĐBQH, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh cho biết, từ sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, sự đồng lòng của các địa phương, đến nay đã thực hiện cơ chế đặc thù về việc cấp vật liệu san lấp cho các dự án trọng điểm quốc gia, dự án cao tốc.
Quốc hội có 8 nghị quyết, Chính phủ ban hành nghị quyết hướng dẫn triển khai; Bộ TN&MT cũng ban hành các hướng dẫn về vật liệu xây dựng cho các dự án, nhờ vậy đến nay, tiến độ của các dự án này đạt vượt tiến độ. Sự chỉ đạo của Thủ tướng, bộ, ban ngành, địa phương ngay tại hiện trường đã quan tâm giúp giải phóng mặt bằng thuận lợi hơn. Như vậy, các cơ chế đặc thù mà Quốc hội cho phép đã phát huy hiệu quả, thể hiện qua tiến độ các dự án.
Ông Khánh cho biết, Luật Khoáng sản năm 2010 quy định quy trình cấp phép mỏ cũng như kim loại quý, có nghĩa là chưa được phân loại, phân nhóm quy trình. Để xử lý vấn đề này, Chính phủ trình Quốc hội Luật Địa chất Khoáng sản trong đó phân 4 nhóm: Nhóm kim loại quý, nhóm vật liệu xây dựng cao cấp, nhóm vật liệu xây dựng thông thường, nhóm vật liệu đất đá sỏi. Trong đó nhóm 3,4 sẽ phân cấp triệt để cho địa phương.
Về phương án sử dụng cát biển, Bộ trưởng cho biết, sử dụng cát cho các dự án trọng điểm rất khó khăn, Thủ tướng đã chỉ đạo các bộ cùng nghiên cứu sử dụng cát biển. Dự án thí điểm của Bộ GTVT sử dụng cát biển trong san lấp, xây dựng đường. Qua thí điểm cho thấy có thể san lấp, thi công.
Bộ TN&MT được giao nhiệm vụ đánh giá trữ lượng, khu vực để lấy cát biển. Bộ đã hoàn thành xong đề án đánh giá trữ lượng ở Sóc Trăng với 145 triệu m3, cách bờ khoảng 20km, có chiều sâu 7m nhưng Bộ khuyến cáo lấy cát biển chỉ khoảng 2m để tránh ảnh hưởng môi trường. Như vậy, trữ lượng cát biển của ta rất lớn, cát biển đã được sử dụng trong san lấp, các dự án ven biển.
Về lo ngại nguy cơ nhiễm mặn, Bộ trưởng cho biết khi sử dụng cần đánh giá tác động môi trường, cát biển được sử dụng tốt nhất ở khu vực đã nhiễm mặn, cát biển phải đảm bảo môi trường không gây nhiễm mặn. Tùy theo công trình, dự án sẽ được đánh giá tác động từng dự án, với nguyên tắc không được để ảnh hưởng đến nhiễm mặn.
Bộ trưởng TN&MT cũng cho biết, Bộ Xây dựng sẽ có quy trình cụ thể về từng công trình xây dựng.
ĐBQH Trần Quang Minh (Quảng Bình) nêu vấn đề: Đất hiếm đang được các nước quan tâm, trong khi nước ta có trữ lượng lớn. Nước ta đang tập trung đầu tư công nghệ cao, rất cần loại khoáng sản này, đây là một lợi thế. Đề nghị Bộ trưởng cho biết rõ hơn về công tác khai khoáng, sử dụng và quản lý đất hiếm trong thời gian qua?
Trả lời ĐBQH Trần Quang Minh, Bộ trưởng cho biết, về đất hiếm, Bộ đã đánh giá trữ lượng có 2,7 triệu tấn, tài nguyên đất hiếm có thêm khoảng 18 triệu tấn, tổng cộng có khoảng 20,7 triệu tấn. Thủ tướng đang giao Bộ điều tra cơ bản đánh giá trữ lượng tổng thể. Theo số liệu có xấp xỉ gần 30 triệu tấn đất hiếm.
Việc khai thác khoáng sản quan trọng đặc biệt là đất hiếm phải tính đến chế biến sâu, chế biến tinh tại Việt Nam, phục vụ cho công nghiệp chip và bán dẫn của Việt Nam, nghiên cứu xuất khẩu. Thực trạng trước đây việc chế biến sâu chưa được nghiên cứu tổng thể. Thủ tướng cũng giao Bộ ngành, địa phương có tiềm năng phải tăng cường quản lý về đất hiếm. Có mỏ ở sâu, phân tán nhỏ lẻ nên phải quản lý để tránh buôn bán, khai thác trái phép.