Bản án của TAND Hà Nội xác định, Việt đến nhà người hàng xóm ăn cơm, nói chuyện phiếm và khất khoản nợ vay trước đó. Người hàng xóm đồng ý, song anh Tuấn, một người bạn chung, lại trêu: “Mày không có tiền trả nợ thì đến đây làm gì”.
Việt đứng dậy đi về song anh Tuấn tiếp tục trêu đùa, đấm, đá, dùng tay tóm vào cổ nhấc lên, không mở khóa cổng cho về. Việt bực tức nói: “Tao có phải con vật đâu mà mày thích đánh thì đánh”. Song anh Tuấn không dừng việc trêu đùa.
Bực tức, Việt giật tay anh Tuấn ra khỏi cổ, vào bếp của gia chủ lấy dao đâm gây thương tích 60% sức khỏe.
Bị cáo Bùi Văn Việt trong phiên tòa tháng 12/2021. Ảnh: Danh Lam
Tại phiên tòa, Việt khai không có mâu thuẫn từ trước với bị hại, gây án do “bị trêu đùa quá đà, không kiềm chế được nóng giận”. Chủ toạ khuyên bị cáo, trong cuộc sống thường ngày, mỗi người nên kiềm chế, không nên vì những mâu thuẫn nhỏ nhặt dẫn đến lao lý, hậu quả đáng tiếc. Tòa cũng xác định bị hại có một phần lỗi.
Những vụ án bắt nguồn từ việc “bị khiêu khích trước” như của Việt không ít và thường được châm ngòi từ những sự việc không lớn, đặc biệt là những tình huống giao thông thường ngày.
Hôm 4/3, người đàn ông ở TP Biên Hòa, Đồng Nai vừa bị công an tạm giữ để điều tra hành vi Gây rối trật tự công cộng vì đánh người tới tấp sau va chạm giao thông. Làm việc với công an, Huynh thừa nhận hành vi vi phạm, cho biết do người đàn ông quẹt vào chiếc xe mới mua của mình mà không xin lỗi nên tức giận ra tay.
Khi làm việc với nhà chức trách, lời bào chữa phổ biến của họ thường là “quá nóng giận” không thể kiềm chế do “thái độ” của đối phương.
Tại sao có người luôn “thích” khiêu khích người khác?
Theo Tiến sĩ tâm lý học Nguyễn Đức Nhật, đồng sáng lập Touching Soul Center, hành động khiêu khích, bỡn cợt, trêu đùa người khác là loại gây hấn thụ động, đến từ nhiều nguyên do. Một số người làm vậy để kiểm soát người khác, cho thấy mình đang “trên cơ”. Hoặc ngược lại, họ thực tế không có khả năng kiểm soát tình hình, đuối lý nên dùng cách chọc tức đối phương để đem lại “một chút cảm giác” làm chủ.
Việc công kích đôi khi còn là để được chú ý hơn. “Họ trêu trọc bỡn cợt để có cảm giác tôi quan trọng hơn, tôi tốt hơn, tôi hay hơn, tôi biết nhiều hơn, tôi đúng hơn…”, chuyên gia này cho hay.
Theo ông, hành vi khiêu khích có thể là “tính cách cá nhân”, song cũng hình thành do tác động từ môi trường sống, bắt chước người xung quanh. Có những “môi trường” chấp nhận việc khiêu khích, bỡn cợt đó như một điều bình thường như thể “đùa có một xíu thôi”.
“Sự khiêu khích này đôi khi đã đi quá xa nhưng vẫn được môi trường sống đó và xã hội chấp nhận, được bình thường hóa, khiến cá nhân hình thành tính cách này”, tiến sĩ Nguyễn Đức Nhật phân tích.
Ngoài ra, theo ông, một số người không có “tính cách” này từ đầu, nhưng bột phát trong một số hoàn cảnh cụ thể: “tức nước vỡ bờ” sau quá trình bị bắt nạt, chịu ấm ức; đang trong trạng thái quá căng thẳng, mệt mỏi, hoặc đang không tỉnh táo do sử dụng rượu, bia, chất kích thích.
Thực tế xét xử, phần lớn các vụ án khiêu khích, gây hấn đều bùng nổ sau khi người trong cuộc đang nhậu, hoặc vừa nhậu xong.
Dùng nắm đấm hay cái đầu lạnh?
Luật sư Vũ Tiến Vinh, Công ty luật Bảo An, Hà Nội cho rằng không có một câu trả lời nào hoàn hảo về cách ứng xử khi bị khiêu khích, gây hấn mà cần căn cứ đối tượng cụ thể, hoàn cảnh, môi trường xung quanh, tương quan giữa hai bên… để lựa chọn phù hợp.
Trước việc bị khiêu khích, thách thức, luật sư Vinh cho rằng cần hết sức bình tĩnh, không được có hành động, lời nói thách thức, đe dọa lại đối phương mà phải xem xét tình huống, tự đánh giá, nhận thức phần lỗi của bản thân như thế nào.
Bạn nếu thấy mình sai thì phải xin lỗi. Thái độ và âm giọng cũng rất quan trọng, phải thể hiện sự được chân thành. Hoặc trường hợp nhận thấy mình không sai thì vẫn có thể xin lỗi đối phương theo kiểu: “Tôi có điều gì không phải mong anh/chị bỏ qua”, luật sư gợi ý.
Theo luật sư, khi bị khiêu khích, việc cần làm nhất là giảm sự tức giận của đối phương, không làm cho họ bị kích động thêm. Trường hợp đối phương có sự hiểu lầm cần nhẹ nhàng giải thích, khuyên bình tĩnh. Trường hợp họ vẫn không thay đổi thái độ thì có thể nói các bên có thể nhờ pháp luật giải quyết; không nên manh động vì đã có nhiều người vướng lao lý từ những nguyên nhân rất nhỏ nhặt.
Bên cạnh đó, khoảng cách đứng cũng có ảnh hưởng, không nên quá gần. “Họ tiến thì ta lùi. Việc lùi lại sẽ làm giảm sự hung hăng của đối phương”, luật sư nói.
Ngoài ra, cần phán đoán, xem xét đối phương có mang hung khí hay không. Trường hợp biết đối phương mang hung khí hoặc đang cầm hung khí thì phải đề phòng bị tấn công bất ngờ. Trường hợp tính mạng, sức khỏe bị đe dọa mà không thể chống trả thì bỏ chạy là một lựa chọn nên được tính tới.
Sau cùng, khi sự việc kết thúc mà mâu thuẫn vẫn chưa được giải quyết triệt để thì cần trình báo cơ quan công an nơi gần nhất, đề phòng bản thân hoặc gia đình bị trả thù, luật sư Vinh khuyến cáo.
Chuyên gia tâm lý Nguyễn Đức Nhật đánh giá, tránh mâu thuẫn bùng phát từ khiêu khích cần “tập luyện hằng ngày”. Mỗi người cần nhắc nhở bản thân kiềm chế, không phản ứng ngay khi mình đang nóng giận và luôn đặt sự an toàn của mình lên hàng đầu.
“Khi bị khiêu khích, luôn nhắc nhở bản thân hành động của mình tiếp theo có thể khiến căng thẳng leo thang không? Đôi khi những người bên cạnh cũng cần nhắc nhở, có sự can thiệp phù hợp, kịp thời hạ nhiệt tình hình, thay vì đổ thêm dầu vào lửa”, chuyên gia hướng dẫn.
Luật sư Vũ Tiến Vinh cho hay, theo quy định pháp luật thì hành vi khiêu khích, thách thức, gây hấn đối với người khác ở nơi công cộng có thể bị xem xét về hành vi Gây rối trật tự công cộng. Tùy mức độ, hành vi này có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc xử phạt hành chính.
Việc xử lý bằng chế tài hình sự hay xử phạt hành chính cần phải đánh giá tính chất, mức độ của hành vi vi phạm, hậu quả đã gây ra. Trên thực tế, hành vi này thường chỉ bị xử phạt hành chính.
Trong một vụ án, việc bị hại là người có lỗi trước có được xem xét như tình tiết giảm nhẹ hình phạt cho bị cáo (người bị khiêu khích). Cụ thể, theo khoản 1 Điều 51 Bộ luật Hình sự “phạm tội trong trường hợp bị kích động về tinh thần do hành vi trái pháp luật của nạn nhân gây ra”, là một trong 22 tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của bị cáo.
Song theo luật sư Vinh, việc bị hại khiêu khích có dẫn đến việc bị cáo bị kích động hay không sẽ được cơ quan tố tụng xem xét khách quan, toàn diện chứ không dựa trên lời khai của người phạm tội.
